Cylchgronau Cymru

Bnlf. »8. ajrp WÿtMml ẅ WÌwmmŵ (ùv\m <ümuUUm\ y Seulu. Dan Olygiaeth BERIAH GWYNFE EVANS. CYNWYSIAD Gÿf r.—Sadwrn, Ebrill 23, 1881. YGwanwyn, gan Owain Ddu o Wynedd..................... 370 Gwladya Ruffydd, gan y Golygydd.............................. 379 Ortel yr Enwogion.—Joseph Horrox, gan Cadrawd .. 3S2 Traddodiadau Pwll Cam, gan J. H., Glandwr............... 383 Y Fasnach Alcan, gan Amanwyson.............................. 3S0 Cae'r Melwr, gan R. O., Bethesda............................... 380 Ymfudiaeth, ei hanes a'i gwersi, gan Cadrawd............ 390 Ynmysgy Plant, gan Alltud Gwent........................... 390 Y Clafdy Ieithyddol................................................... 390 Cyfrinach y Beirdd.— Caeronwy a Ioan Pedr, gan Owain Glyndwr............ 390 Yr Adran Gerddorol, gan Alaw Ddu,— Cystadleuafth y Rhangan....................................... 390 CONGL YR ADRODDWR.— Cathl i'r Gog, gan MorvyIu................................... 391 «Teulu Dedwydd, gon P. ap Ifan, Birchgrove............ 391 Difyrwch yr Aelwyd............................................... 391 Gwobrau Cyfaill yr Aelwyd.............................. 392 At ein Darllenwyr..................................................... 392 Y Teulu ar 'yr Aelwyd............................................... 392 IST Danfoner archebion, P.O. orders,- Postal oriers arian, &c. wedi eu cyfeirio, D. Williams & Son, Pnblishers, Llanelly. Y GWANWY2ST. Gan Owain Ddu o Wynedd. AR ol y ganaf niwlog, du, Fe ddaeth y gwanwyn hardd, Gan wisgo dyffryn, bryn, a dol A blodan, megys gardd. Mer brydferth ydyw anian dlos Dan gwrlid gwyrdd o ddail, Y meillion teg, a'r tryfrith ros Yn gwcnu yn yr haul. Ar gangan'r coed rano'r adar màn Yn pyncio melus gerdd, ŵ>b un mewn hwyl yn seinio cân Ar fríg rhyw ganghen werdd. Yr oenig bach ar lethrau'r bryn Chwareua'D llon ei fryd; A phalas anian aydd yn awr Ŷa fywyd drwyddi gyd. O wanwyn teg, wyt arlun byw O'r baradwysaidd wlad, Lle na ddaw awel hydref gwyw I ddeifio'r blodan mad. GWLADYS RUFFYDD: ystori hanesyddol am sefydliad cyntaí cristionogaeth yn mhrydain. Gan y Golygydd. Penod XX.—Wyneb yn Wyneb. I adaw^'d y Rlmfeinwyr yn hir mewn amheuaeth am fwriadau eu hymosodwyr. Nid cynt yr oedd y Brigantwys wedi amgylchu ar dair ochr y llecyn lle safai Pudena a'i wyr ; hyriy yw, wedi eu hamgyìchu o bob tu dichonadwy, ac wedi cymeryd satìeoedd man- teisiol i anelu atynt, nag y dechreuwyd gwlawio ceryg a saethau ar y Rhufeinwyr o bob cyfeiriad. Xa fydded i'r darllenydd wenu pan y soniwn am geryg ym mhlith arfau ymosodol y Pry- deiniaid. Nid arfau i'w diystyru oeddent. Yr oedd gwahanol genedloedd barbaraidd yr oes hono yn arfer chwyrndroell (slìug) gyd ag effeithiolrwydd mawr, ac wedi cyrhaedd gradd 0 berffeithrwydd aueliad sydd i ni yn yr oes hon yn mron bod yn anghredadwy. Dywedir y dysgid llanciau er yn ieuainc iawn i ddefnyddío yr arf syml ond galluog hwn. Arferai llanciau ieuainc gyfarfod a'u gilydd ben boreu i daflu ceryg o'r chwyrndroell at nod, ac ni chaniateid iddynt gymeryd eu boreufwyd hyd nes y buasent wedi taro y nod. Sonia yr hànesydd Livy am rai dinasoedd yn Achaia, Egium, Patrce, a Dymoa, trigolion y rhai oeddent drwy fynych arfer wedi cyrhaedd y fath berffeithrwydd yn nhriniaeth yr arf hwn, fel y gallent o bellder mawr daro unrhyw nod, gan nad pa mor fychan—mor gyw- rain yn wir a'r saith cant Benjaminiaid chwythig fedrent ergydio â cheryg at y blewyn, heb fethu—hyny yw, medrent daro y nod i drwch y blewyn, heb wyro ar y naill ochr na'r llall. (Barnwyr xx. 16). Gyda'r fath rym hefyd yr hyrddid y ceryg tafi hyn, fel nad oedd lluryg na tharian gyffredin fedrai eu gwrthsefyll. Ond nid oedd Pudens a'i wyr heb fodd i gy- farfod a'r ymosodiad hynod hwn. Yr oedd tar- ianiau y milwyr Rhufeinig wedi eu gwneud yn y fath fodd ag i ganiatau iddynt gael eu cysylltu a'u gilydd, a ffurfio felly fur cadarn o ddur, tu 01 i'r hwn y gallai'r milwyr lechu.