Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

CWRS Y BYD Rhif 35. TACHWEDD. 1*93. Cyf. III. C Y M D E IT H A S I A E T H . Gan R J. Dcrfä. LLYTHYR XII. — CyMDEITHASIAHTH Y BeIBL. Y MlLELWYDDIANT. YN y dyddiau gynt—mae y rhai sydd fel finau wedi heneiddo yn cofio yn dda am damynt— pan oedd yr etholfraint yn gyfyngedig i ychydùî bersonau, a meistri tir gan mwyaf yn ethol mwyafrif mawr o'r Seneddwyr i wneud cyfreithiau i leshau ea hunain ; pan ddíidleuai y diwygwyr am helaethiad o'r etholfraint i gynwys y goreuon o'r bobl gyffredin, yr ateb a geid gan Doris yr oes hono ydoedd, fod y bobl gyffredin yn annghymwys i gael yr etholfraint. Yr un modd pan oedd dyngarwyryn Mhrydain, ac wedi hyny yn America, yn dadleu, mewn perygl bywyd yn fynych, dros ryddhad y caethion, gwrth-ddadl y Toris Eglwy.sig, y rhai ydynt y f'ath waethaf yn mhob gwlad, yduedd fod y caethion yn anughymwys i gael eu rhyddhau. Dywedid y gwnai ríiyddid fwy o ddrwg nag o dda i'r caethiou eu hunain am nad oedd}mt yn alluog i wneud defnydd priodol o'u rhyddid, ac y byddent, wedi eu rhyddhau, yn analluog i gynal eu hunain, ac felly yn y blaen. Yr ateb amlwg i'r wrthddadl ydoedd, os oedd y bobl gyffredin yn annghymwys i dderbyn yr etholfraint, a'r caetbion yn annghymwys i gael eu rhyddhau, caethiwed y naill a'r llall oedd wedi eu gwneud yu annghymwys; mewn caethiwed ni ddeuent byth yn gymhwys ; ac mai trwy ryddid yn unig y gellid eu gwneud yn gymhwys. Cyfynger dyn â llygaid da ganddo mewn cell dywell, ac mewn amser fe polla ei aliu i weled. Fe ddywedir fod math o bysgod yn byw yn nyfnder y môr lle nad yw goleuni byth yn treiddio ag ydynt yn ddeillion er fod ganddynt lygaid. Drwy hir esgeuluso arfer unrhyw ermig, mae yr ermig yn coliu ei gallu. Yn y corph dynol, mae gweddillion o ermigau wedi rnarw mewn yT6tyr, trwy ddiffyg ymarfer. Byddai dynion cyntefìg yn gallu ysgwyd eu clustiau, megys y gwneir yn awr gan lawer o anifeiliaid. Fe ddywedir fod rhai eto yn gallu ysgwyd eu clustiau Pa un bynag am hyny, mae dynion yn gyffL-edin wedi colli y gallu. er fod y gewynau ì'w hysgwyd yn aros. I gadw unrhyw allu mewn grym rhaid ei arfer. Helaethwyd yr etholfraint er gwaethaf gwrth- wynebiad gwỳr y breintiau, ac y mae y bobl gyffredin wedi profi eu liunam mor gyinhwys i'w harfer a neb yn y wlad. Rhyddlìawyd y caethion, ac y mae y dyn du yn America yn protì ei huuan mor aiiuog i ofalu am dano ei hunau a'r dyn gwyn. Ya awyr rhyddid yn unig y dichon i ddyuoliaeth brifio i'w pheriîeih- rwydd eitbaf. Yr un yw Toriaeth yn mhob oes a gw'ad, a'r un gurthddadleuon a ^odir yn erb}*n pob diwygiad. Megys cynt, felly yn awr, yr wrthddadl fawr a phoblogaid yn erbyn Cymieithasiaeth ydyw aniurhymwysder y bobl. Dywedir wrthyiu yn barhaus fod Cymdeitbas- iaeth yn ardderehou fel damcaniaeth ; y byddai y peth goreu i bawb pe byddai pawo yn angylion ; ond nad eilir bj'th eí hy;narfer nes gwawria dyddiau y mil l>h"ny idoedd arnoin. Pobl grefyddol, gan mwyaf. sydd beuuydd yn g dweyd wrthym uad ellir mabwysiadau Cym- deithasiaetb nes y daw y mil blynyddoedd. I mi, mae rhywbetli yn rhyfeddyn ugwrthwyneb- iad y bobl hyn. Ymddangosant fel pe baent yn credu fod mil blynyddoedd i ddyfod, ond nid ydynt yn dangos unrbw arwydd eu bod eriocd wedi ceisio deall beth yd}*w y mii blynyddoedd yn ei pynwys, na pha fodd y dygir ef oddiamgylch. Os ydyw Cymdeitnasiaeih yn dda i augylion. pa fodd y gall fod yu ddrwg i ddyniou ? Ôs bydd yn dda tnewn cymdeitìias berffaith, pa fod ì y gall fod yu ddim ond da ar y ffordd i gyrhaedd perffeithrwydd ? Ym- ddeugys i mi mai yr hyn fydd yn dda mewn cyflwr perffaith ydyw, o angenrbeidrw^dd. y moddion goreu. ac yn wir yr unig foddion effeithiol, i gyrhaedd perffeithrwydd. Os mynwch wneud y bobl yn deilwng, ymdd\''gwch yn d(.i]wyg at j bobl. Os mynwch i ddyn fod yn gyfiawn, gwnewch gyfiawnder â dyn. Os ydych am i ddyn fod yu onest, na ladratewch oddiarno. Os ydych am i ddyn fod yn ddynol, gwnewch ef yn ddyn rhydd, cy surus ei amgjdch- iadau, ac annibynol. Ein dadl ni feì Cym- deithaswyr ydyw fod annhrefn cymdeithasol sydd yn flynu yn ein plith, y cystadlu yn