Cylchgronau Cymru

CWRS Y BYD. Rhif 42. MEHEFIN, 1894. Cyf. IV. CYMDEITHASIAETH. Gan lì. J. Derfel Llythyh XIX. Gwebs Wethutchol. Gwelais yn llythyr gohebydd i newyddyr Cyinreig yr wythnos hon fod y gwaith alcan mwyaf yu un 0 ardaloedd Dehau Cymru wedi sefyll. na ŵyr neb am ba hyd, a bod cauoedd o bobl allan o waith mewn canlyniad. Y rheswm a roddir am stopio y gwaith ydyw, fod y perchenog wedi marw ac y bydd yn rhaid troi y gwaith drosodd i berchenog neu gwmni newydd. Mae aragylchiadau cyffelyb yn cymeryd Ue yn rhywle neu gilydd yn barhaus. Atelir y gwaith, a theflir y gweithwyr allan o waith, er mwyn cyfieusdra neu les rhyw un neu ddau o bersonau unigol. Ydywhiddimynbryd i'rboblddechreu rneddwl acystyried fod rhywbeth yn ddiftygiol yn ein sefydliadan pan rnae marwolaeth un dyn yn taenu mantell 0 newyn dros ardal gyfan? Os ydyw un dyn wedi marw a myned i ffordd yr holl ddaear, mae y ddaear ei hun yn aros. Mae y bobl yri aros a bywyd yn aros gyda hwy . Os ydyw un genau wedi cau, mae genenau y bobl vn dal yn a<»ored a'r ystumouau yn galw am ymborth i'w cadw yn fyw. Yr achos o'r helbul, mae yn «mlwg, ydyw perchenogaeth y gwaith gan berson neu bersonau unigol. Pe huasai y gwaith yn eiddo cyffredin i'r hobl, ni buasai marwolaeth y dyn mwyaf yn y gwaith yn tafiu neb allan 0 waith nac yn dwyn tlodi a thrueni ar ardal o bobi mewn caniyniad. Mae yn amlwg i mi, beth bynag, a dylai íod yn amlwg i bawb, mai yr unig feddyuiniaeth effeithiol a pharhaol i anhwylderau fel y rhai hyn ydyw cymdeithasu y gweithiau a'u cario yn nilaen er mwyn lles cyffredinol vrholl bobl Pa raid i waith yn y byd fod yn eiddo personol i neb ? Yr unig reswm dros hawlio meddiant personol o unrhyw beth ydyw fod y peth hwnw wedi t-ael er wneud ganddo ef' ei un. Yr oedd y gwaith alcan yn feddiant personol i Hwn-a-hwn; mae Hwn-a- hwn wedi marw, ac y mae y gwaith yn sefyll a'r gweithwyr allan 0 waith. Sut y daeth gwaith mawr, lle gweithia canoedd o bobl, yn feddiant personol i Hwn-a-hwn ? Ai efe a wnaeth y tir ar ha un y mae y gwaith yn sefyll ? Nage. Ai efe a wnaeth y ceryg a'r priddfeini i godi yr adeiladau ? Nage. Ai efe wnaeth yr adeiladau ? Nagi. Ai efe wnaeth y peirianau ? Na^e. Ai efe wnaeth y gwaith i gynyrchu y nwyddau ? Nage. Pwy wnaeth y tir ? Natur. Pwy wnaeth y cerig? Natur. Pwy wnaeth y priddfeini ? Y gweithwyr. Pwy wuaeth y peiria- nau ? Y gweithwyr. Pwy weithiodd y peirianau i gynyrchu y nwyddaa ? Y gweithwyr. Pwy wnaeth y radeil- adau ? Y gweithwyr. Ar bwy y dibyna llwyddiaht y gwarth feí antur- iaeth fasnachol ? Ar y gweithwyr yn fwy na neb na dim arall. A wnaeth Hwn-a-Hwn ddim tuag at lwyddiant y gwaith ? Nid wyf yn gwybod am nad oes genyi' ddim o hanes y perch- enog ymadawedig. Mae llawer o weithiau mawr a phwysig yn cael eu cario yn mlaen heb i'r perchenog wneud y rhan leiaf i sicrhau eu llwyddiant. Ond oddiwrth y wybod- aeth sydd genym am weithiau cyffelyb gwyddom na wnaeth Hwn-a-hwn, ar y goreu, ond ychydig mewn cymar- ìaeth i lafur yr holl weithwyr o waith pen, ac feallai o waith tafod, tuag at